Vanwege de coronamaatregelen is er geen askruisje op Aswoensdag. De Romeinse Congregatie voor de goddelijke eredienst en de regeling van de sacramenten heeft bepaald dat de priester in plaats daarvan de as op het hoofd van de gelovigen zal strooien. Dat gebeurt in onze kerk in de eucharistieviering van Aswoensdag 17 februari om 19.00 uur met een cantor, organist en kapelaan Plavčić als voorganger. Het is ook een viering met maximaal dertig kerkgangers (reserveren is verplicht) en deze is ook te volgen via ‘Live uitzending’ op de website. Deze viering wordt als livestream aan de hele parochie van de H. Augustinus aangeboden via de link: https://youtu.be/rSdJLBa_f_U.
Betekent de tijdelijke afschaffing van het askruisje nu ook een ongekende breuk met een eeuwenoude traditie? Dat valt wel mee. In de tijd van het rijke Roomse leven was het askruisje een teken dat je naar de kerk was geweest. Maar ook in die tijd waren er plaatsen waar de as op het hoofd werd gestrooid. ‘Dat kriebelde’, lezen we op ‘Wierook, wijwater en worstenbrood’. Strooien van as op het hoofd Het strooien van as op het hoofd als teken van boetedoening vind je al in het Oude Testament.
Aswoensdag… hoe was het ook alweer?
Aswoensdag is in de katholieke traditie het begin van de veertig dagen durende vastentijd, die loopt tot en met paaszaterdag, ook Stille Zaterdag genoemd. Van Aswoensdag tot Pasen zijn er veertig vastendagen, waarbij de zondagen niet worden meegerekend. Aswoensdag wordt voorafgegaan door Vastenavond en het carnaval. Op Aswoensdag laten rooms-katholieken en sommige protestantse gelovigen in de kerk een kruis met as op hun voorhoofd tekenen, het zogenoemde askruisje. De as is het overblijfsel van verbrande palmtakken, vaak buxustakken, die het jaar daarvoor gebruikt werden voor de viering van Palmpasen op Palmzondag. Het kleine ritueel wordt uitgevoerd ter bezinning en als uiting van boetvaardigheid. In die zin is het een voorbereiding op Goede Vrijdag en Pasen. Aswoensdag is, net zoals Goede Vrijdag, in de recentste editie van het kerkelijk wetboek van 1983 een verplichte vastendag voor rooms-katholieken van achttien tot zestig jaar. Maar in de regio van Antwerpen wordt er op deze dag traditioneel pruimentaart gegeten en in Nederland haring, het zogenoemde haringhappen.
De roots van het askruisje
De oorsprong van het askruisje is onduidelijk, zegt Samuel Goyvaerts, universitair docent liturgie aan de theologische faculteit van de Tilburgse universiteit. ‘Het is echt vooral een plaatselijke gewoonte en niet helemaal duidelijk wanneer die ontstaan is. Het is alleszins een latere evolutie dan het strooien.’ Bovendien is het askruisje niet algemeen gebruikelijk. ‘Het is zo dat in de meeste mediterrane landen de as nog steeds gestrooid wordt (net zoals in de orthodoxe en oosterse ritussen), wat de connotatie met stof duidelijker maakt (tot stof zult gij wederkeren, zoals de woorden die dan gesproken worden zeggen).
In vele Engelstalige landen en ook in onze gewesten is echter de gewoonte om geen as te strooien, maar inderdaad de as in de vorm van een kruis te markeren op het voorhoofd’, aldus Goyvaerts. Verandert het iets aan de betekenis? ‘Het askruisje is een getuigend teken van de start van de vasten, dat heb je veel minder bij het strooien op de kruin’. Anderzijds, zo vindt hij, zegt de lezing van Aswoensdag ‘vast in het verborgene’. Dat pleit dan weer tegen het askruisje…
Digitaal collecteren… ja natuurlijk!
Er is natuurlijk op Aswoensdag ook weer de mogelijkheid tot digitaal collecteren en het is dan ook de start van de bisschoppelijke vastenactie. Dit jaar hebben we met de gehele parochie van de H. Augustinus en eigen doel. Dat is namelijk het bouwen van onderkomens voor artsen en verplegend personeel voor het Pirimiti-hospitaal in Zomba, Malawi. Achterin de kerk zal de bekende olifant weer klaar staan om uw gaven te ontvangen. Ook kunt u digitaal doneren via de site van de Vastenactie of via de QR-code op de poster achterin de kerk. U doet toch ook mee om dit project te laten slagen?
De webredactie (Bron: ‘Geen askruisje’ van Jan Brouwers)
