Het is zondagmorgen half tien. De bel bij de sacristie wordt geluid en de pastoor, de misdienaars en de lector komen de kerk in en maken een buiging voor het altaar. De kerkbezoekers staan, en ondertussen lopen er collectanten in de gangen bij de linker -en rechterzijbeuk. Het aantal aanwezigen word geteld, met als doel het bijhouden van het aantal kerkgangers. Zo kan het lokale bestuur, nu de beheercommissie, zien of er veel verloop in het bezoek is bijvoorbeeld door het slechte, of mogelijk het te warme, weer of zijn er misschien voorkeuren ontstaan voor welke priester in de viering voorgaat. Maar dat tellen was natuurlijk in de tijden voor de pandemie.
Zo gaat het tegenwoordig, maar hoe ging het vroeger.
We duiken even in de geschiedenis van de collectanten. Deze zijn ontstaan in de vorige eeuwen. Toen waren er nog geen collectanten, maar was er de garde. Deze gardisten waren aangesteld om de orde te handhaven in de kerk. Er waren immers grote kerken met heel veel bezoekers waar natuurlijk nog weleens wat gebeurde. De gardisten waren duidelijk herkenbaar aan hun tenue. Een van de gardisten was een zogenaamde kerkbaljuw, herkenbaar aan zijn specifieke kostuum, met steek en hellebaard. Zij werden ook wel ‘Suisse’ genoemd, naar de vage gelijkenis met de Zwitserse Garde. Deze kerkbaljuw begeleidde ook de celebrant van en naar het altaar.
Van hellebaard naar sjerp
In de jaren daarna werden deze gardisten omgevormd naar de mannen met een sjerp, die bij de ingang van de kerk stonden. Op die sjerp, van de rechterschouder naar de linkerheup, waren de woorden ‘Eerbied in Gods Huis’ te lezen. Zij hebben lang dienst gedaan en werden na het Tweede Vaticaans Concilie in 1965 bedankt voor hun bewezen diensten. Maar toch in sommige streken zoals Vlaanderen en de zuidelijke Nederlanden, zijn er nog kerken die nog steeds gebruik maken van deze vrijwilligers. Er zijn zelfs nog kerken waar je een kerkbaljuw kunt tegenkomen. De overige vrijwilligers werden ingedeeld als collectant, zoals wij die nu nog kennen in onze parochiekern.
Een eeuw jong in 2020… een feestje waard?
Het huidige collectantencollectief werd in maart 1920, door pastoor Hendriks opgericht, niet alleen om te collecteren maar ook voor de ‘Eerbied in Gods Huis‘, dus om de orde te bewaren tijden de mis. Zij droegen de sjerp en deze werd later vervangen door een kaartje op het revers met de tekst ‘Garde’ in gouden letters. Het collecteren bestond toen uit vier rondgangen, te weten tweemaal met een open schaal en tweemaal met de collectezak aan een lange stok, voor de zogenaamde besloten collecte.
De collectes van nu… meer en ander werk
Met de loop der jaren veranderde er van alles in de kerk, dus ook voor het collectantencollectief van nu, onder de bezielende leiding van Astrid van der Valk. Naast de gewone collecte zijn er ook collectes bij uitvaartdiensten en huwelijksinzegeningen en speciale deurcollectes. En natuurlijk moeten de centjes, euro’s, ook geteld en verantwoord worden. Nieuw is het digitaal collecteren via de Givt-app wat sinds enige tijd is ingevoerd. Wat ook weer een hoop werk geeft, maar dat hoort nu eenmaal bij de nieuwe tijd. Het is niet meer allen maar rondgaan met de schalen, maar ook het naar voren brengen van de voedselmanden en die later naar de pastorie brengen. Zo zien we dat ‘lid zijn van de garde’ toch aardig wat werk met zich meebrengt. In deze coronatijden kwam er nog een taak bij: het begeleiden en aanwijzingen geven aan de kerkbezoekers tijdens het komen gaan in de kerk, en het geven van aanwijzingen tijdens het ter communie gaan. Dit alles was natuurlijk voor de veiligheid. Dus laten wij als parochianen blij en dankbaar zijn met ‘onze dames en heren collectanten’.
Een kleine bijzonderheid.
Jongere parochianen vragen zich wel eens af waarom er in bepaalde banken gaatjes zitten. Welnu, dat waren naamplaatjes die in de bank geschroefd werden. Vroeger kon je een plaats ‘huren’ en een van de gardisten liep dan de kerk rond, met een kaartjesapparaat, en verkocht dan een plaats voor f 0,10, het zogenaamde plaatsengeld. Maar dat heeft maar anderhalf jaar geduurd in onze kerk.
Gelukkig hebben we de foto’s nog…
Hoe mooi is het dat Margreet van Nobelen, lid van de garde / collectanten die samen met Astrid van der Valk in onze parochiekern de Givt-app introduceerde, in een oud fotoboek van haar opa twee foto’s van de collectanten uit 1961 vond.
Een officiële groepsfoto, weet u wie wie is: Bovenste rij van links naar rechts: dhr. Noordermeer, dhr. Nic van Maren, dhr. van Kesteren, dhr. Piet Rietveld, dhr. Verplancke, dhr. Henk van Schie, dhr. Jan van Leeuwen. Daaronder (ook staand) van links naar rechts: dhr. en mw. ?, dhr. Jaap Rietveld, dhr. Bert Oostdam en mw. Bertha Oostdam, dhr. Moerkerk, dhr. Piet Lange (opa van Margreet van Nobelen van de huidige garde) , daarnaast een geestelijke, dhr. Arie Oudshoorn, dhr. Leen Bellekom, dhr. Adriaan Luijten, dhr. Nic van de Boon (van de Rabobank) en mw. Tini van de Boon, dhr. Jan van Schie, mw. Net van Maren, mw. Gré Lange (oma van Margreet van Nobelen van de huidige garde), mw. Winters en mw. van Schie. Onderste rij zittend van links naar rechts: mw. Verplancke, mw. Rietveld, mw. ? en mw. Noordermeer. Onderste rij, zittend op de grond, van links naar rechts: mw. ? en mw. ? en mw. Annie van Leeuwen.
En een foto dat de bus klaar stond voor een uitje in 1961. Was dat het jaarlijkse uitje of een verlaat 40-jarig jubileum voor alle collectanten? Wie kan mij er nog iets over vertellen?
En de andere foto staat ook op de jubileumkalender bij de maand mei omdat de Harmonie Katwijk, dit jaar de 125-jarige jubilaris, daar te zien is met pastoor Hesp (1936-1956) en leden van de garde. Maar wie is wie op deze foto? De Harmonie Katwijk aan den Rijn staat hier opgesteld op het plein voor de pastorie in de Kerkstraat naast onze kerk van de H. Joannes de Doper. Maar voor wie brengen de muzikanten hun feestelijke klanken én dan ook nog met de grote trom, vaardig gehanteerd door de ons allen bekende dorpsfiguur Jaap Onderwater, de olieman? Uit de overlevering puttend heeft de garde van de parochie kennelijk een feestje.
Behalve de leden van de garde en de muzikanten van de Harmonie Katwijk staan op de foto pastoor C.J. Hesp en kapelaan S.J. van Gastelen (1947-1951), helemaal achteraan rechts.
Vervolgens zijn enige leden van het kerk- en … armbestuur zichtbaar. De namen zijn, voor zover de kopjes herkenbaar zijn, als volgt en van links naar rechts: Chris Moerkerk, N.N., Martien van Stijn, N.J. Winters, Arie Grimbergen, Adriaan Luyten, dan drie onbekenden en vervolgens H.A. Fennes, F. Fornara, Jac. Meijer, N.N., Jac.P. Rietveld, pastoor. C.J. Hesp, kapelaan. S.J. van Gastelen, A.W.C. Verhees, de alom bekende Jaap Onderwater met grote trom, Jan Durieux, twee onbekenden en tot slot Jan v.d. Eshof.
Het jubileumconcert met de Harmonie Katwijk, in de planning voor mei 2021, is uitgesteld naar later. Maar gaat de garde / collectanten nog aandacht besteden aan het honderdjarig jubileum van 2020? We wachten het af.
Richard Hulmer
Denkend aan vroeger… schrijft u als eerste mee?
Op deze maandag 19 april, verschijnt hier een verhaal over de vrijwilligers van de garde en de collectanten in de serie ‘Denkend aan vroeger…’ van de hand van Richard Hulmer zelf. Goed om deze vrijwilligers nu in het zonnetje te zetten in het besef dat ze maar 2020 een eeuw jong waren. Een reden om ook bij stil te staan in dit 175-jarig parochiejubileum? Hij zal met deze aflevering van ‘Denkend aan vroeger’ en later ook nog met vele andere bijdragen over o.a. werkgroepen, individuele vrijwilligers en koren zichtbaar maken wat een bruisende en dynamische parochiekern we met elkaar zijn geweest en zijn in alle jaren.
Maar u kunt ook zelf uw belevenissen geplaatst krijgen, als eerste zelfs want tot op heden loopt het nog geen storm. Hopelijk is het dan voorzien van vele unieke foto’s variërend van een communiefeest, les op de St. Jozefschool, bij K.R.V., een kerstspel in de kerk enz. Gewoon doen dus en met elkaar kunnen we zo die geschiedenis, ook van de laatste zestig jaar, laten herleven voor iedereen die het wil lezen en zien. Want samen beleven we toch het 175-jarig jubileum van onze parochie? En we gaan toch ook met elkaar vol vertrouwen de toekomst tegemoet?
Stuur uw bijdrage, al dan niet compleet uitgeschreven want Richard kan altijd van uw losse zinnen en steekwoorden een prachtig verhaal maken, naar r.hulmer@casema.nl of bel hem op 071-4025028 / 06-10203892. Uw / jouw verhaal(tje), of leuke en pakkende foto met korte tekst kan als eerste meeschrijvende parochiaan maandag 26 april al op deze website geplaatst worden. Leuk om dan als ‘leverancier’ later reacties te krijgen van de vast en zeker vele lezers.
Namens de evenementencommissie,
Gerard Bol.
