In de negentiende eeuw gingen nog maar heel weinig kinderen naar school, of kregen een andere vorm van onderwijs. Dat soort onderwijs was louter weggelegd voor kinderen van de welgestelde burgers. De meesten kinderen moesten meewerken in fabrieken of op het land van hun ouders om de zo meestal grote gezinnen te voorzien van het nodige. En dat was zeker ook in Katwijk aan den Rijn het geval waar we met een aardige tuinderstraditie ook vele grote gezinnen kenden. Kijk maar eens naar de oude foto’s in het boek ‘Twee palen brood en één kruik koffie’ van Willem van Duijn over de Zanderijtuinders of op de historische fotopanelen in de Zanderij.
Dat jonge kinderen in fabrieken werkten kwam mede omdat rond die tijd de industriële revolutie opgang kwam. Daar kwam in 1874 een einde aan door het zogenaamde ‘Kinderwetje van Samuel van Houten’. Die wet hield in dat alleen kinderen vanaf dertien jaar arbeid mochten verrichten. Dit was misschien wel de aanzet tot de algemene leerplichtwet ingediend door minister Goeman Borgesius in 1901. Alle kinderen van zes tot twaalf jaar waren verplicht zes jaar onderwijs te volgen. Niet iedereen was het daar mee eens, vooral ouders van grote gezinnen hadden de centjes hard nodig, maar de minister hield vol.
De vergunning en de bouw… een zware ‘bevalling’!
De bouw van een r.-k school ging niet zonder slag of stoot, daar moest de nodige moeite voor worden gedaan. Het kerkbestuur met pastoor Hendriks (1908 – 1921) en later zijn opvolger Maas (1921 – 1925), diende een verzoek in bij B&W van Katwijk voor de bouw van een school voor Lager onderwijs met gymnastieklokaal en een bewaarschool aan de Zeeweg te Katwijk aan de Rijn. De plannen en tekeningen waren echter al in december 1920 ingediend bij de zogenaamde ‘Districts-schoolopziender’ te ’s – Gravenhage na het positieve besluit van het kerkbestuur in haar vergadering van 4 augustus 1920..
Toen volgde er een jarenlange strijd met de gemeente over de plaats waar de school zou moeten komen. Dat mocht volgens de gemeente alleen maar op een plaats die eigendom was van de kerk. En dat was maar voor een gedeelte zo. Echter dat werd later opgelost door grondruil. De strijd ging door zelfs tot aan de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen die tot tweemaal toe de gemeente Katwijk in het ongelijk stelde.
Wel probeerde het gemeentebestuur het kerkbestuur nog in een laatste poging een openbare school op te dringen. Het gemeentebestuur ging overstag en het kerkbestuur zei hun wensen voor een r.-k school te handhaven. Eindelijk verleenden zij hun toestemming voor de bouw van deze r.-k school en wel op 17 oktober 1921. En toen konden de voorbereidingen getroffen worden voor de echte bouw. In komende afleveringen ga ik in op de bouw van deze katholieke scholen in ons Rijndorp.
Katholieke scholen in onze parochie… en dat is drie!
Gelukkig mochten er hier in de jaren voor de wereldoorlog dus ook scholen gebouwd worden voor de katholieke gemeenschap. Dat was bij ons de St. Jozefschool, naast onze kerk. De eerste hoofdonderwijzer was meester P.H. Castenmiller. De eerste steen werd gelegd op 25 september 1923 en een jaar later was de school afgebouwd en konden vanaf maart 1924 de eerste leerlingen de lessen gaan volgen. Later volgden ook nog een kleuterschool met de mooie naam Bernadettekleuterschool en zelfs een naaischool. Deze kleuter- en naaischool werden geleid door de zusters, Felicissima en Egbertine. Zij waren van de orde van ‘De Kleine Zusters van de H. Joseph’ uit Heerlen die in Huize Callao verbleven. De naaischool was ’s avonds ook opengesteld voor onze r.-k jeugd en ook voor de jonge huismoeders.
Katwijk breidt uit… dus ook het katholiek onderwijs
In de begin zestiger jaren, ook het dorp Katwijk groeide gestaag, werden er scholen gebouw in het nieuwe gedeelte aan de andere kant van de Oude Rijn (ook wel ‘De Jordaan’ genoemd in de volksmond), de Hoornespolder. En ook hier kwam er dus een r.-k lagere school, de Mgr. Bekkersschool met als eerste hoofdonderwijzer meester van Kempen en de kleuterschool De Kindermolen onder de bezielende leiding van juffrouw Schmitz.
Een volgende keer volgen er meer inhoudelijke verhalen over al deze scholen, maar u kunt als trouwe lezer bij mij ook de input hiervoor aanleveren met uw schoolherinneringen van vroegere tijden in woord en beeld. Hieronder vindt u mijn contactgegevens. Gewoon doen!
Richard Hulmer
Denkend aan vroeger… schrijft u ook mee?
Op deze maandag 4 oktober verscheen hierboven een aflevering over de worsteling om te komen tot de bouw van katholieke scholen in onze parochie. Ook deze aflevering in de serie ‘Denkend aan vroeger…’ van de hand van Richard Hulmer is door hem met groot enthousiasme aan het papier toevertrouwd na het nodige leeswerk.
Hij zal met deze aflevering van ‘Denkend aan vroeger’ en later ook nog zeker met vele andere bijdragen elke maandag op deze website over o.a. werkgroepen, individuele vrijwilligers, oudere parochianen en koren zichtbaar maken wat een bruisende en dynamische parochiekern we met elkaar zijn geweest en zijn in alle jaren. Maandag 11 oktober plaatst Hulmer hét verhaal hoe precies 111 jaar geleden besloten werd tot de bouw van ons huidige kerkgebouw. Latere afleveringen over genoemde verschillende scholen worden vast en zeker gevuld met schoolherinneringen in woord en beeld van vele parochianen. Dus u kunt ook zelf uw belevenissen geplaatst krijgen. Hopelijk is uw bijdrage dan ook voorzien van vele unieke foto’s variërend van een communiefeest, les op de St. Jozefschool of andere katholieke scholen (zie de oproep in de digitale nieuwsbrief van 17 september aan de hand van drie historische foto’s), een kerstspel in de kerk enz.
Gewoon doen dus en met elkaar kunnen we zo die geschiedenis, ook van de laatste zestig jaar, laten herleven voor iedereen die het wil lezen en zien. Want samen beleven we toch het 175-jarig jubileum van onze parochie? En we gaan toch ook met elkaar vol vertrouwen de toekomst tegemoet?
Stuur uw bijdrage, al dan niet compleet uitgeschreven want Richard kan altijd van uw losse zinnen en steekwoorden een prachtig verhaal maken, naar r.hulmer@casema.nl of bel hem op 071-4025028 / 06-10203892. Uw / jouw verhaal(tje), of leuke en pakkende foto met korte tekst kan dan ook op deze website geplaatst worden. Leuk om dan als ‘leverancier’ later reacties te krijgen van de vast en zeker vele lezers.
Namens de evenementencommissie,
Gerard Bol.
